ჩინეთის და საქართველოს კულტურული მხარეები
ჩინეთი
ტრადიციულო ჩინური სამოსიჩინეთი
ჩინელები ძირითადად დადიოდნენ აბრეშუმის სამოს ,ხოლო სხვა კულტური წარმომადგენლები ტყავის სამოსით.
ტანსაცმლის ინდუსტრია ჩინეთში როთა განმავლობაში ვითარდებოდა,ახალი მმართველის პერიოდებში ის ხშირად განიცდიდა ცვლილებებს მათი სურვილის და მიხედვით.უძველესი ფეოდალური საზოგადოების,მაღალი სოციალური წოდების და ტანამდებობრივად მაღლა მდგომი ადამიანების ჩაცმულობა მკვეთრად განსხვავდებოდა ერთმანეთისგან.განსაკუთრებიდ მეტად შესამჩნევი იყო ჩვეულებრივი ადამიანების და ზედა კლასისი ადამიანების ჩაცმულობა.
მათ შორის გამორჩეული სამოსი ჰქონდა იმპერატორს,მისი სამოსი ,ტრადიციულ ჩინურ კაბა იყო ყვითელი ,დრაკონის ემბლემით,რაც თავის მხრი წოდებრივი სიმაღლის გამოსახულებას წარმოადგენდა.
არ არსებობდა ტიპიური ჩინური კოსტუმები,თუმცა დღეს ეს უკვე გამოკვეთილია Cheongsam დაQipao რომლებიც უძველეს ტანსაცმელზეManchu-ზე დაყრდნობით არის შექმნილი.
იგი ძალიან პოპულარულია ჩინელ ქალებში რადგან იგი კარგად გამოკვეთს ქალის ფიგურას,გააჩნია მარტივი ხაზები და სხეულს ანიჭებს ელეგანტურობას,სამოსი განკუთნილია როგორც ახალგაზრდა ასევე მოხუცი ქალბატონებისთვის,მისი ტარება შეიძლებ ა როგორც მოკლე ასევე გრძელი ფორმით.
იგი აღიარებულია მთელ მსოპლიოში მისი სიმარტივით და სილამაზით.ჩრდილოეტ ჩინეთში
ტრადიციული საქორწინო კაბა წითელია ,მოქარგულია ოქროს და ვერცხლის ძაფებიტ და აქსესუარებით.
სამხრეთ ჩინეთისთვის კი დამახასიათებელიაQipao ან ორი ცალი კაბა რომელისც აგრეთვე წითელია და დრაკონის გამოსახულება აქვს ემბლემად.
სამოსის ისტორია
ჩინეთვი საუკუნეების განმავლობაში მრავალი ეთნიკური ჯგუფისგან შედგებოდა ,იგი განიცდიდა იმპერატორების ცვლილებას .კლტურა კი შესაბამისად ვითარდებოდა ,მათ შორის მათი ჩაცმულობაც თანდათან იცვლებოდა და იხვეწებოდა.
ტანსაცმლის წარმოება ჩინეთში თარიღდება ჯერ კიდევ პრეისტორიული პრერიოდიდან დაახლოებიტ7,000 წლის წინ.არქეოლოგების მიერ აღმოჩენილ იქნა 18.000 წლის წინანდელი ძვლის ნემსები,ქვის მძივები და ჭურები რაც ადასტურებს რომ უძველეს ჩინეთში განვითარებული იყო კერვა და საიუველირო საქმიანობა.
წლების მანძილზე ომებმა და ბრძოლებმა რაც თავის მხრივ ხანგრძლივ მოგზაურობას მოიცავდა შეცვალა სამოსის სტილიც და ის უფრო მოსახერხებელი და გამძლე გახდა.
ჩინური ტანსაცმელი სწრაფად განვითარდა ვეის ,ჯინის და სამხრეთ და ჩრდილოეთში მყოფ დინასტიის დროს .265 წელს კი მათი შეხედულებები სხვადასხვა მიმართულებით ვითარდება ტანსაცმლის და სამკაულების დარგებში.
ტანგის დინასტიის პერიოდეი ყველაზე პრწყინვალეეა ტანსაცმლის ისტორიაში.როდესაც სამოსმა მეტი ფერადოვნება შეიძინა და უფრო მოდური და ტენდენციური გახდა როგორც საზოგადოება.
ლირიკული დინასტიის (960-1279) დროს ტანსაცმელი უფრო მარტივ დაელეგანტურ ფორმებს იღებს.
Yuan Dynasty (1206-1368 ის დროს ,მონგოლების პერიოდში ტანსაცმელი უპრო მდიდრული და მარტივი დიზაინიის.
დრამატული ცვლილებები მოხდაMing Dynasty (1368-1644)ის დროს ,ახალი კონცეფცია შევიდა ტანსაცმლის დაიზაინში,იგი აივსო ბუნებრივი სილამაზიტ და სიცოცხლის უნარიანობით.
Qing დინასტიის დროს (1644-1911 ტანსაცმელი უფრო მეტად ელეგანტური გახდა ,მასზე არ უმოქმედია არც რენესანსის პერიოდს და არც ამერიკის აღმოჩენას ,რადგან ჩინეთი დახურული ტიპის ქვეყანა იყო.ხალხს ეცვა წოდების და თანამდებობის მიხედვით,ამან კი თავის მხრივ ხელი შეუწო ტრადიციული სამოსის თვითმყოფადობის შენარჩუნებას.
ტრადიციული ჩინური სამოსი მრავალფეროვანია თავისი აქსესუარებიტ,იგი ძირითადად აბრეშუმისგან იკერება.
ჩინური ტანსაცმლის ფერები მისი მნიშვნელობის და მიხედვით განისაზღვრება მაგ: მკვეთრი და ფერადი ტანსაცმელი უფრო სადღესასწაულიოა ,ხოლო მუქი ფერის ყოველ დღიური
ჩინეთში სეზონების მიხედვით ხდება სამოსის ფერის შერჩევა მაგ:მწვანე გაზაფხულის ფერია,წითელი ზაფხულის,თეთრი შემოდგომის და შავი ზამთრის.მათი საყვარელი ფერია წითელი ,რომელიც მათ იდეოლოგიაში წარმატების სიმბოლოს გამოსახავს ,ამიტომაც განსაკუთრებულ დღეებზე ,როგორიცაა ქორწილი ისინი იცვამენ წითლებს.
ჩინური მუსიკის ისტორია
უძველესი ჩინური რწმენით, მუსიკა იგულისხმება არ amuse არამედ purify.
ასევე, ტრადიციულად ჩინელებს არ სჯეროდა, რომ ხმის გავლენას ჰარმონია სამყაროს.ამიტომაც როდესაც მეფე იცვლებოდა მისი წარმატებული კარიერის ერთ-ერთ საწინდარი მუსიკის წარდგენა იყო ხალხისთვის.
მელოდია და ტონი არის გამორჩეულად დამახასიათებელი ჩინური მუსიკისა,და დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მის გახმოვანებას და საშემსურებლო პლასტიკას.ჩინურ მუსიკაში ძირითადად გამოიყენება 5 ან7 ტონი.ჩინური ტრადიციული მუსიკა ძირითადად დამახასიათებელია 7 ტონი და იგი ჩრდილო ჩინაეთში გვხვდება.
მათ შორის ბევრიჯანრის ჩინური მუსიაკ დრამატული სტილისგან მოდის და მას უწოდებენ ჩინურ ოპერას,ჩინური ოპერის ცნობილი როგორც პეკინის ოპერა, jingxi, არის ყველაზე ცნობილი დასავლეთში.
მე20 საუკუნის პირველ ნახევარში ჩინურმა მუსიკამ მნიშვნელოვანი ზეგავლენა განიცადა დასავლური მმუსიკიდან.სამი სკოლა გაემიჯნა ერტმანეტს ;მათ განსხვავებული აზრები ჰქონდათ ერთი სკოლა ჩინური ტრადიციული მუსიკით იყო დაინტერესებული ,მეორე დასავლურით,მესამე კი ორკესტრების და პიესების აღდგენას ისახავდა მიზნად.
1990 წლიდან რუსეთი გახდა დომინანტური ქვეყანა და დიდი მნიშვნელობა მიენიჭა მათ მუსიკას,მათ შორის ჩინურმა მუსიკამაც განიცადა ზეგავლენა მაგრამ ტრადიციული მუსიკის ფუნდამენტი მაინც არ დაუკარგავს..თანამედროვე ჩინეთში აღსანიშნავია რომ ბევრი ინსტრუმენტალური ანსამბლები და სიმფონიური ორკესტრები არსებობს.ხშირად გვხვდება დიდი საგუნდო ჯგუფები დიდ ქალაქებში და ქარხნები რომლებიც მუსიკალურ ინსტრუმენტებს აწარმოებენ.
როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ ჩინურ ხალხურ ცეკვებზე არ უნდა დაგვავიწყდეს ქართული ცეკვების მნიშვნელობა რადგან ისინი არსებითად გავნან ერთმანეთს თავისი ისტორიული მნიშვნელობით ისევე როგორც საქართველოშის ,ჩინეთშიც ცეკვები სრულდებოდა ღმერთვისთვის რამის სათხოვნელად ან მადლობის შესაწირად.მისი ისტორიულ მნიშვნელობას ამტკიცებს არქეოლოგების მიერ აღმოჩენილი ფრესკები,რაზეც წარმოდგენა იკმნება რომ გამოკვაბულში ნადირობის მერე ისინი ასრულებდნენ რიტუალს რომელსაც არსებითად ცეკვაც შეიძლება ვუწოდოთ.ჩინური ტრადიციული ცეკვებიდან გამოირჩევა ორი მათგანი ესენია დრაკონის ცეკვა და ლომის ცეკვა.
საქართველო
კახეთი
კახეთი მევენახეოია და მეღვინეობის ერთ-ერთი უძველესი კერაა. აქ ვაზის 80-მდე ჯიშია გავრცელებული.
ჩურჩხელა, ჯანჯუხა — ქართული ტკბილეული, ნიგვზის ან თხილის ნატეხები, ამოვლებული თათარაში (ყურძნის წვენისგან დამზადებული ტკბილი ფაფა). საქართველოში ფართოდაა გავრცელებული. განსაკუთრებით გამოიყენება საახლაწლო და სხვა სადღესასწაულო დღეებში.
ჩურჩხლის მომზადების რამდენიმე წესი არსებობს. აღმოსავლეთ საქართველოში თათარას ხორბლის ფქვილს ურევენ კონსისტენციის მისაღებად და მასში თოკზე აცმულ ნიგოზს (ან ჩირს) ავლებენ. დასავლეთ საქართველოში სიმინდის ფქვილსა და თხილს იყენებენ, ხოლო თათარას ფელამუშს უწოდებენ.
მწვადი -წალამზე (ვაზის ხმელ ტოტების ნაკვერჩხალზე )შემწვარი ღორის ხბოს ან ბატკნის ხორცი.დელიკატესად ითვლება სუკის მწვადი.ხორც სპეციალურ ჩხირებზე აგებენ რისთვისაც ხშირად თხილის ჯოხებ იყენებენ.,რაც მწვადს სპეციალურ არომატს აძლევს.ხშირად ხორცს წინასწარ სპეციალურ მარინადში დებენ ,ამგვარი წესიტდამზადებულ მწვადს ბასტურმას უწოდებენ
ხინკალი-თხელი ცომის ფირფიტებში გახვეული საქონლის და ღორის ხორცი შერეული ფარში .იხარშება მარილიან წყალში ხუთი წუთი .ხინკალი მთიელთა კერძად ითვლება ,თუმცა იგი ბარის მოსახლეობაშიც არანაკლებ პოპულარულია,საუკეთესო ხინკლად მრავალ ნაოჭიანი ხინკალი ითვლება მას წესისამებრ ლუდს აყოლებენ ჭამის დროს.
დიპლიპიტო — დასარტყმელი საკრავი, შედგება სხვადასხვა სიგანისა და ერთნაირი სიმაღლის თიხის ორი პატარა ქილისაგან, რომლებზედაც გადაკრულია ციკნის ტყავი ან ხარის ბუშტი. ქილები ერთმანეთთან თასმითაა გადაბმული. ქილების სიმაღლეა 200-250 მმ, დიამეტრი პატარისა — 90 მმ, დიდის — 170 მმ. ქილები გარედან ნაირფერადაა მოხატული. დიპლიპიტოს უკრავენ ორი პატარა ჯოპხით "თხის ფეხუნებით". თუ ჟღერადობის გასაძლიერებლად ტყავის გადაჭიმვა უნდათ, ქილებს მაყალზე ათმობენ, მოსაშვებად კი ტყავებს ოდნავ ასველებენ. დიპლიპიტო უმთავრესად საანსამბლო საკრავია. ორკესტრში პირველად შეიტანა მ. იპოლიტოვ-ივანოვმა ("კავკასიურ ესკიზებში", 1894), შემდეგ დიპლიპიტო ოპერებში გამოიყენეს დ. არაყიშვილმა ("თქმულება შოთა რუსთაველზე"), ს. ვასილენკომ ("მშვენიერი იოსები"), რ. გლინერმა ("შაჰსენემი") და სხვა.
კახური ცეკვა არც თუ ცნობილია მაგრამ იგი მაინც იმკვიდრებს ქართულ ცეკვებში ადგილს.
რაჭა
რაჭა განთქმულია თავისი სამზარეულოთი ;ღვინით.იგი მოიცავს უგემრიელეს კერძებს მათი საფირმო კერძია შქმერული ,მჭადი კეცზე,ქოთნის ლობიო ,რაჭული ხაჭაპურები და სხვა.
როგორც ყველა სხვა კუთხეს რაჭასაც აქვს თავისი ტრადიციული სამოსი ,სიმღერბი და ცეკვები .
რაჭული სამოსი
რაჭული ცეკვა
სვანეთი
სვანები — ქართველთა ეთნოგრაფიული ჯგუფი. ძირითადად ცხოვრობენ სვანეთში, მესტიისა და ლენტეხის რაიონებში, აგრეთვე აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის გულრიფშის რაიონის ჩრდილოეთ ნაწილში (დალის ხეობა, ისტორიული მისიმიანეთი, იგივე აფხაზეთის სვანეთი). სვანი ეკომიგრანტები დღეს საქართველოს ბევრ რეგიონშია ჩასახლებული:იმერეთი, ქვემო ქართლი, კახეთი. სვანურ ტომებს წარსულში უზარმაზარი ტერიტორია ეკავათ დიდი კავკასიონის როგორც სამხრეთ კალთებზე, ასევე ჩრდილოეთში (მდინარე ყუბანის ზემო წელში). სვანური ტომები ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტი იყო, რომლის საფუძველზე მოხდა თანამედროვე ქართველი ხალხის ფორმირება. წარსულში სვანებს ახასიათებდათ კულტურისა და ყოფის ლოკალური თავისებურებები, როგორებიც იყო კოშკური არქიტექტურის ორიგინალური ფორმები, ალპური მეურნეობის განვითარება, სამხედრო დემოკრატიის გადმონაშთები და სხვა. სვანების დიდი ნაწილი ორენოვანია: ისინი საუბრობენ ქართულ ენაზე, ხოლო ყოველდღიურ ყოფაში იყენებენ სვანურს, რომელიც ქართველურ ენებს მიეკუთვნება. ამჟამად საქართველოში მცხოვრები დაახლოებით 3.600.000 ქართველიდან დაახლოებით 80.000 ქართველი, სვანური ეთნოგრაფიული ჯგუფის წარმომადგენელია.
ქართული სამზარეულო საყოველთაოდაა აღიარებული და დიდი ხანია გაცდა ნაციონალურ ჩარჩოებს. ფართოდაა გავრცელებული ჩახოხბილი, ტაბაკა, ხარჩო, ხაჭაპური, ხინკალი და სხვა.
ქართული სამზარეულო მნიშვნელოვნადაა გამდიდრებული სვანური კერძებით. მათ შორის აღსანიშნავია: სულგუნი (ძროხის ყველი), კაარზ - გადაზელილი (რძეში მოხარშული) ყველი პიტნით, ხაჭაპური - პურის ცომში გამომცხვარი ყველი, მჭადის ფქვილში (ჭიშდვარი) ან ფეტვის ფქვილში (ჭკუტ) შეზელილი ყველის კვერი, კუბდარი - პურის ცომში ჩაშუშული წვრილად დაკეპილი ხორცი, შამ - სიმინდის ბურღულის ფაფა შიგ ჩალაგებული სულგუნის ნაჭრებით, თაშმიჯაბ - ყველის და კარტოფილის შეზელილი პიურე, ჭადი - სიმინდის კვერი და სხვა. მეტად გავრცელებული ფხალეულის (მინდვრის ფხალი, ჭინჭარი, ნაცარქათამა და სხვა) ღვეზელები, რომელიც ხაჭაპურის მსგავსად პურის ცომში ცხვება. განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებენ სვანები ნივრითა და წიწაკით შეკმაზულ ქერის ნახარშს (ლუცფექ) და ქერის ფქვილით შეზავებულ ჭინჭრის წვნიანს (ხარშილ). ამ კერძებს სამკურნალოდაც იყენებენ. გადმოცემის თანახმად, ვინც ამ ნახარშს ათჯერ შეჭამს, იმ წელიწადს ავად არ გახდება.
თითქმის ყველა კერძი შეზავებულია სვანური მარილით, რომელიც წარმოადგენს სუფრის მარილის, წიწაკისა და მრავალრიცხოვანი სურნელოვანი მცენარეების დანაყილ ნარევს. სვანური მარილით დამზადებული კერძები გამოირჩევიან ზომიერი სიცხარითა და განსაკუთრებული სურნელებით. სვანურ მარილს ცალკეც მიირთმევენ.
სვანეთში კერძებს ადგილობრივი ნატურალური პროდუქტებისაგან ამზადებენ, რის გამოც ისინი არომატულობითა და უმაღლესი ეკოლოგიურობით გამოირჩევიან
სვანეთში ვაზი არ ხარობს, ამიტომ ღვინოს ბარიდან ეზიდებიან. სასმელად უმეტესად იყენებენ ადგილობრივი ხილისაგან გამოხდილ არაყს. პოპულარულია თაფლისა და ანწლის არაყიც. სვანური სუფრის აუცილებელი ატრიბუტია მინერალური წყალი, რომლის წყაროები სვანეთში მრავლად მოიპოვება.
გამორჩეულია აგრეთვე სვანური სამოსი და ცეკვა,
ცეკვა სვანური
